Konveyör Bant İş Sağlığı ve Güvenliği

Bant konveyörlerin tehlike potansiyeli ve genel kazaların istatistiksel verileri.

Konveyör Kazalarının Analizi

2000-2007 yılları arasında ABD’deki maden işletmelerinde gerçekleşen mekanik kaynaklı ağır ve ölümcül kazalar incelemiş, bu kazaların büyük bölümünün konveyör bantlarda, ikinci bölümünün kırıcı ve değirmen bölümlerinde yaşandığı görülmüştür. Bu çalışmada konveyör bantlarda; bant yangınları, bant bakım-onarım çalışmaları sırasında yüksekten düşme gibi ölümle sonuçlanabilecek riskler belirlenmiştir. Bununla birlikte; bant çalışması, bant döner rulo ve tambur temizliği ve bakımı sırasında çalışanların dikkatsizliği, donanım yetersizliği gibi nedenlerle bantlara takılma, kapılma gibi çok ciddi yaralanmalarla sonuçlanabilecek kazalar tespit edilmiştir.

Yaygın kazaların nedenleri: tahrik tamburu ve kuyruk tamburları etrafındaki tehlikeler.

Önleme ve Koruma Yöntemleri

Konveyör üzerindeki bandın kendisi, hareket, kuyruk, yönlendirme, gerdirme tamburları ve ruloları hareket halindedir. Çoğu tesiste hareketli tamburlar iş kazalarına karşı kapalı da değildir. Bu nedenle bandın tamamı potansiyel bir tehlike kaynağıdır. Özellikle kış aylarında ve bantla nemli malzeme taşındığında tamburlara cevher sarmakta bu da bandı sağa sola kaydırmaktadır. Bant silgilerinin doğru çalışmaması, soğuk, çamur, cevher nemili ve killi olması tamburlara çamur sarmasının nedenidir. Bu kaymayı önlemek için bant tamburuna saran çamurun temizlenmesi gerekmektedir. İşin kuralına göre yapılmaması durumunda yapılacak iş önemli bir tehlike kaynağıdır. Cevherin bant tamburuna yapışması durumunda bandın durdurulup bu çamurun temizlenmesi gerekmektedir. Çoğu zaman çalışanlarca ne olacağını düşünmeden tambur temizleme işi bant çalışırken kürek kullanılarak yapılmaktadır. Kürek bant ile tambur arasına girdiğinde adeta gizli bir el küreği ve küreği tutan eli kendine çekmektedir. Sonuçta saniyenin onda biri gibi çok kısa bir süre içinde çalışan bant ile tambur arasına çekilerek pestil gibi ezilmektedir.

Şekil 10 : Banttaki en tehlikeli bölgeler

Bu kazalar dünyada sık yaşanmış ve önlem alınmadığı, çalışanlar eğitilmediği sürece de yaşanacaktır. Bantlarda kazaların önlenmesi için ilk koşul eğitim ve tehlike oluşturan yerlerin kapatılarak çalışanların ulaşmasının önlenmesidir.

Temel Güvenlik Kuralları:

"Hareket Ediyorsa Tehlikelidir, Dokunma" ve "Hareket Ediyorsa Etrafını Uygun Bir Muhafaza İle Kapat"

Şekil 11 : Bant konveyörün ana parçaları

Konveyörlerin çalıştırılması ve kontrolleri operatörle bağlantı kurularak yapılmalıdır.
Kazaların çoğunun tahrik tamburu, kuyruk tamburları ve tahrik sistemleri çevresinde yaşanmaktadır.
Kazaların çoğu temizlik veya diğer bakım faaliyetleri sırasında meydana gelmektedir.
Özellikle yüksek hızla dönme hareketi, dolanma veya sıkışma risklerinin kaynağıdır. Konveyörde çok sayıda bu çeşit risk noktası mevcuttur. Çalışan bir personelin eli, ayağı ya da giysisinin bir parçası konveyör bandına yakalanıp bantla birlikte hareket etmeye başladığında kaza kaçınılmaz olmaktadır.
Alınacak en önemli önlem de “Tüm hareketli makine parçalarının uygun şekilde tasarlanmış, BİR MUHAFAZA İLE KAPATILMASI'ır.
Bant konveyör çalışırken hareketli kısımlarına el ya da değişik alet ile müdahale edilmemelidir. Küçük bantlar bile göründüğü gibi tehlikesiz değildir.
Hareket halinde bantın tamburlar ve bantlar gözle kontrol edilmelidir. Eksik, yırtık, aşınmış kısımlar vardiya teknisyenlerine veya ünite sorumlularına bildirilmelidir.
Durdurulmuş bantın tamburlar ve bantlar kontrol edilirken, olası bir tehlikeye karşı elektriği kesilmeli, şarteline UYARI LEVHASI asılmalıdır.
Tüm taşıyıcı ve dönüş ruloları bant hareket halindeyken her gün gözle kontrol edilmeli, eksik olanlarla dönmeyenler belirlenmelidir.
Bantın alarm ve sirenleri, acil durdurma halatının çalışır durumda olup olmadığı belirli aralıklarda düzenli olarak kontrol edilmelidir.
Konveyörlerin koruyucuları ve silecekleri takılı ve çalışır olmalıdır.
Ruloların arası asla elle temizlenmemelidir.
Sıkışmış, dönmeyen rulolar elle döndürülmeye çalışılmamalıdır.
Konveyörlerin uygun zamanlarda, işi aksatmadan acil durum durdurma halatı kontrol edilmelidir.
Bant çalışırken, tambura saran çamur KESİNLİKLE temizlenmeye çalışılmamalıdır.

Şekil 12 : Bantta hareket tamburundaki güç dağılımı

Uygun aletler olmadan asla hareket halindeki konveyör bantlarının altı temizlenmemelidir.
Hiçbir zaman çalışan konveyör bantlarının altına elle ulaşmaya çalışmamalıdır.
Hiçbir şekilde, hareket halindeki bant konveyörlerin altından veya üstünden geçilmemelidir.
Hareket halindeki bandın karşısına geçmek gerekirse bandın çevresi dolaşılmalıdır.
Uzun bantlarda karşıya geçmek merdiven ve korkuluklu özel geçiş köprüleri yapılmalıdır.
Hareket halindeki tambur ve konveyör civarında kürekle çalışmamalıdır.
Banttan etrafa sıçrayabilecek ya da düşebilecek malzemelere dikkat edilmelidir.
Konveyör bant boyunca gerekmediğince yürünmemelidir. Gerektiğinde de konveyör bant boyunca yürürken, konveyöre fazla yaklaşılmamalıdır.
Acil durdurma halatına temas etmemeye dikkat edilmelidir. Yanlışlıkla halata takılıp bant durdurulursa ne olduğu hususunda derhal operatöre haber verilmelidir.
Konveyör bant boyunca kucakta, sırtta taşınması gereken mazlemenin özellikle sırtta kalan kısmının banta takılmamasına özel olarak dikkat edilmelidir.
Bant kenarındaki yürüme yolları temiz tutulmalıdır. Bu yollara malzeme veya alet bırakılmamalıdır.
Özellikle bantın baş ve kuyruk tarafına ve yürüme yollarına uyarı levhaları asılmalıdır.

Acil durumlarda durdurma halatı ile bant durdurulmalı ve operatöre haber verilmelidir.
Konveyörlere binilmemeli, konveyörler üzerinde kazma, kürek, bant ekleme ekipmanları vs. taşımamalıdır.
Bant etrafında uzun önlük, boyun atkısı gibi olası banta takılabilecek giysi ile dolaşılmamalıdır. Bantlardan sorumlu olanlar uygun tulum giymelidir.
Band üzerinde herhangi bir malzeme taşınması gerektiğinde ancak sorumlu mühendisin vereceği karar ve alacakları önlemler doğrultusunda taşıma işlemi yapılmalıdır.
Bant konveyörler sadece görevlendirilmiş personel tarafından çalıştırılıp durdurulmalıdır.
Bant çalışırken hareketli bant ve tambur etrafında herhangi bir iş için kesinlikle kürek kullanılmamalıdır.
Bant çalışırken dönmeyen rulolar elle döndürülmeye çalışılmamalıdır.
Bakım ve arıza sebebiyle konveyörler durdurulduğunda; yanlışlıkla çalıştırılmalarını önlemek için çalışma butonları üzerine "DİKKAT ! ARIZALIDIR" veya "DİKKAT! BAKIM VAR" gibi uyarıcı levhalar asılmalıdır. Hatta olanak varsa asma kilitle kitlenmelidir.